|
бирга ишлаши дуруст эмас. Шартлашилган тақдирда ҳам бу иш мумкин бўлмайди. Чунки у ширкатникига айланган молни тасарруф қилиш ҳуқуқига эга эмас. Мол эгасининг ширкатни бошқаришга ҳам ҳаққи йўқ. Тасарруф қиладиган ҳам, ишлайдиган ҳам, молни ушлаб турадиган ҳам музорабачидир. Негаки ширкат битими музорабачининг тани, мол эгасининг эса моли устига қурилгандир. Мол эгасининг тани бунга аралашолмайди. Чунки битим унинг устига қурилмаган. У гўё ширкатдан четдаги одамдек туради. Ҳеч қандай тасарруфга эга бўлмайди. Ўз навбатида музорабачи мол эгасининг рухсати билангина тасарруф қилади. Унга қарши чиқиши мумкин эмас. Масалан, мол эгасининг фақат жун билан тижорат қилишга рухсат беришга ёки товарни денгиз орқали олиб ўтишни тақиқлашга ҳаққи бор. Лекин бунинг маъноси ширкатни у бошқаради, дегани эмас. Музорабачи мол эгасининг изнидан чиқмаслиги керак, дегани, холос. Ширкатдаги тасарруф фақат музорабачиникидир, мол эгасига бу борада ҳеч қандай ваколат берилмайди.
Музорабада бир тараф фақат мол билан, иккинчи тараф эса ҳам мол, ҳам тан билан иштирок этиши мумкин. Масалан, икки кишининг уч минг пули бор. Бир минги бириники, икки минги иккиничисиникидир. Икки мингнинг эгаси бир мингнинг эгасига шу уч мингни тасарруф қилишга рухсат берса, фойда ўртада тенг бўлишга келишилса, ширкат тўғри бўлади. Бир мингнинг эгаси икки мингнинг эгасига музорабачи ва шерик бўлади. Шунингдек, музорабада икки кишининг моли учинчи кишининг тани билан шерикчилик қилиши мумкин.
Музораба шаръан жоиздир. Зеро, шундай ривоят қилинган: «Аббос ибн Адулмутталиб музорабага пул бериб, музорабачига муайян шартларни қўярди. Бу хабар Пайғамбар с.а.в.га етганида, уни маҳқулладилар». Музорабанинг жоизлигига саҳобалар ҳам ижмо қилганлар. Ибн Абу Шайба Абдуллоҳ ибн Ҳамиддан, у отасидан, у эса бобосидан ривоят қилади: «Умар ибн Хаттоб р.а. унга бир етимнинг молини музорабага берибди. У молни айлантириб, фойда кўрибди, даромадни тақсимлаб олибдилар». Ибн Қудома «Муғний»да Молик ибн Аъло ибн Абдурраҳмондан, у отасидан, у эса бобосидан ривоят қилишича, Усмон унга музорабага пул берар экан. Айтилишича, Ибн Масъуд билан Ҳаким ибн Ҳизом ҳам бир-бири билан музораба қилишарди. Булар саҳобаларнинг кўз ўнгида бўлиб ўтган ишлар. Биронтасининг ҳам инкор қилгани, қарши чиққани хусусида ривоят йўқ. Шунга кўра бу иш уларнинг музораба жоизлиги хусусида ижмоларидир.
8-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143